SCR - Tistör

SCR - Silisyum Controlled Rectifier - Silisyum kontrollü doğrultucu.

Bu elemanla ilk tanışmam bir anahtarlama devresi yaparken devde üzeinde SCR yazısını gördüğümde olmuştu, elektronikçiye gidip malzeme alırken SCR istediğimde yüzünü görmeliydiniz, O nedir yaw dedi.
maalesef tüm elemanları bulmama rağmen SCR yi bulamamıştım. sonunda

arkadaşlarıma da sordum SCR nedir diye ama sonuç yoktu, sonunda SCR yi bulamadığım dükkandan tristörü eleime alarak çıktım.
neyse konuya dönelim,

SCR Nedir?
SCR, PNPN elemanlar içinde en çok ilgi çeken yani reytingi yüksek bir yarıiletken elamandır.

Tristör ne işe yarar?
bir çok yerde kullanılıyor. anahtarlama (yani röle kontrolü gibi), zaman geciktirme devreleri,güç kaynakları,statik anahtarlar,motor kontrolleri, doğrultucular,kıyıcılar tersleyiciler,saykıl-dönüştürücüler,akü şarj makineleri, UPS ler, koruma devreleri, ıssıtıcı kontrolleri, ve faz kontrolleri gibi yaygın kullanım alanı var.



ilk defa 1956 da Bell Telephone, Laboratories tarafından geliştirilmiştir.

aslında SCR için şöyle de diyebiliriz, SCr yani tristör bir kontrol ucu eklenmiş diyot. ama güçlü bir diyot.


SCR Sembolü


SCR nin Temel PNPN Yapısı

Temel silisyum kontrollü Doğrultucunun Çalışması.

SCR bir kontrol ucuna sahip doğrultucudur, silisyumun seçilmesinin nedeni, yüksek sıcaklık ve kapasiteye sahip olmasıdır.


temel çalışması kapı adı verilen ve doğrultucunun kısa devre durumuna mı yoksa açık devre durumunamı anahtarlanacağını belirleyen üçüncü bir uç içermesi açısından klasik iki katmanlı yarıiletken diyottan farklıdır.


Elemanın sadece Anot - Katot bölgesini ileri öngerilimlemek yeterli değildir. iletim bölgesine, SCR'nin dinamik direnci tipik olarak 0,01 ile 0,1 Ohm arasındadır. Ters direnç tipik olarak 100 K ohm veya daha fazladfır.

3 uçlu bu elemanın uçları şöyle adlandırılır, Anot Katot ve Gate.

Tristör devrede kısaca Şöyle çalışır.

Tristörün Anoduna bağladığımız bir yük mesela lamba Anoda artı , Kadoda'da eksi vermemiz halinde lamba yanmayacaktır. Yani Anoda artı Kadoda eksi vermek yeterli değildir. Bu durumda Geyte'de tetikleme akımı vermek gerekir.

Bir an için Geyte tetikleme akımı verilip geri kesilse dahi Tristör üzerinden gecen Akım akmaya devem eder. Bu yolla yapılan akım kontrolü devreyi hem koruyacak hemde tristör üzerinden bir kontrol işlevi yapacaktır.

Buna bağlı olarak kullanılan transistörlerin kesime yada doyuma götürülmeleri işlemi yine tristörler vasıtasıyla yapılabilir.

tristörlerin bu yapısından dolayı en büyük problemi daha doğrusu en zor tarafları söndürme, yani kesime götürme işlemidir.


Aşağıda internette bir sayfadan aldığım animasyonda tristörün anahtarlama olarak kullanımı görülmektedir.

1 K lık direnç üzerinden Kapı gerilimi uygulanmakta ve tristör kapalı devre durumuna geçip Buzzer i çalıştırmaktadır.